1 Korinthe 1 (2e ged.)
PREEK N.A.V. 1 KORINTHE 1 (2E GED.)
Vanmorgen gaat het over het kruis en de gekruisigde Christus. U zult misschien zeggen: nou ja, daar gaat het eigenlijk altijd over. Het is het hart van de verkondiging en wij geloven, dat in het kruis beslissingen over ons leven zijn gevallen. Dat is ook zo, maar vanmorgen is deze vooronderstelling van ons gemeente-zijn onderwerp van prediking. Het is vooral de apostel Paulus geweest, die de betekenis van het kruis heeft verkondigd en in zijn eerste brief aan de Korinthiers – waaruit wij deze weken lezen - brengt hij al gauw het kruis ter sprake. Want het woord “het kruis”, zo begint hij in vs. 18 – de oude vertaling had vertaald: het woord des kruises en de nieuwe vertaling heeft „de boodschap over het kruis „- maar dat is allebei een beetje ernaast - nee, zoals ds Oussoren het vertaald heeft lijkt het mij precies in de roos: Paulus schrijft eigenlijk: ik wil het met u eens hebben over het woord “kruis”. Wat roept dat allemaal op; waar staat dat voor en welke impact heeft „het kruis‟ op uw leven en op het leven als gemeente van Christus? Om Paulus goed te kunnen volgen, als we willen weten, wat hij onder “het kruis” verstaat, dan moeten we eigenlijk eerst even schoon schip maken. Want na 2000 jaar christendom is het zo geworden, dat het kruis van alles en nog wat is geworden: een versiering, als hangertje aan een ketting, als speldje op de revers van je colbert, als tatoeage op je arm of op je rug. Of het kruis is geworden tot een symbool van macht...toen in de 4e eeuw het christendom de enig toegestane godsdienst en later zelfs staatsgodsdienst was geworden, werd het kruis het symbool van de macht. Vaak ook gepaard gaand met geweld: kruisvaarders en kruistochten deden hun intrede. God wil het! en met een kruis op het schild trok men ten strijde. Of het kruis werd gebruikt om magie mee te bedrijven, m.n. in de eredienst en bij religieuze plechtigheden werd het kruis naar voren gebracht als een wonderteken, waar kracht van uitgaat. Men slaat een kruis. Of mensen werpen zich aanbiddend neer voor een kruisbeeld. In Taize heb ik dat meerder keren gezien, dat op vrijdagmiddag het kruisbeeld werd opgericht en mensen toestroomden om het aan te raken, in stilte ervoor te gaan liggen. Kruisdevotie heet dat.
En dan is het kruis ook het symbool van de dood geworden. We zetten een kruisje achter de naam van iemand, die overleden is. En als we op een kerkhof komen zien we op vele grafstenen een kruis gegraveerd en op oorlogskerkhoven hebben de stenen vaak de vorm van een kruis. En ieder huisje heeft zijn kruisje en wie het christelijk geloof bespottelijk wil maken, die laat zich afbeelden op een kruis, zoals Madonna eens deed – en ook een cartoon is gauw getekend en het kruis is geduldig en een prijs snel binnengesleept: Proficiat! En dan hebben we nog de theologie en liedcultuur – ook daarin wordt het kruis uitvoerig besproken en geduid, bezongen en omkranst met ideeën en inzichten. Laten we nu dit alles even vergeten of tussen haken zetten, want Paulus weet daar niks van en hij zou er ook niks van willen weten, denk ik. Voor Paulus is het kruis een rauwe realiteit, die al zijn en onze ideeën en concepten over God op zijn kop zet. Beste mensen, zegt hij tegen de Korinthische gemeente, ik ben naar jullie toegekomen om het verhaal te vertellen van een gekruisigde man, die Jezus heette en van wie wij belijden dat hij de Christus is, de messias van de Joden en de bevrijder van de mensheid. Kom daar eens mee aan in een wereld, die zegt dat alleen het getal en het succes telt. Jullie, kleine gemeente, stellen in die wereld van Korinthe natuurlijk helemaal niks voor: jullie hebben geen invloed, geen politieke partij waar je een vuist mee kan maken, geen club die achter de schermen macht kan uitoefenen; jullie zijn volstrekt niet thuis in de wereld van de cultuur of de religie; ook bij de filosofen hebben jullie niks in te brengen en in de krant hebben jullie geen eigen rubriek. Iedereen kijkt op jullie neer – jullie tellen niet mee, worden genegeerd en als dwazen neergezet, lui zonder verstand en inzicht – maar kijk, beste mensen, daar wou ik het nou even met jullie over hebben – dat heeft nu precies alles met dat kruis te maken. Het kruis is voor wie een beetje inzicht heeft een aanfluiting. Hoe kan een gekruisigde nu de redder der wereld zijn?! Wie gelooft dat nu? Dat slaat toch nergens op?!
En zo wordt er ook op gereageerd...dat ziet Paulus om zich heen. Hij merkt wel, dat zijn prediking geen succesverhaal is. Joodse mensen, die opgevoed zijn met de woorden van God uit het oude verbond, leggen het naast zich neer. Volstrekt in strijd met hun beeld van de messias. Een gekruisigde messias is een skandalon, zeggen zij, een schandaal, een struikelblok, iets waar ze niet in kunnen en willen geloven. Dat hij, die gekruisigde, de messias zou zijn, daar trappen wij niet in.
En de Grieken, de mensen van de wereld, de mensen met enige culturele bagage, die zich met literatuur en wetenschap bezig houden, die halen ook hun schouders op: je bent toch wel knettergek, als je in zo‟n God gelooft. We proberen de zin van het leven en de orde van de dingen op het spoor te komen, we hebben daarvoor universiteiten en hogescholen opgericht, eeuwenlang denken we daar al over na en we speuren naar de kosmos en we onderzoeken de aarde en we hebben theorieën over het ontstaan van leven en hoe dat zich verder ontwikkelt – ja, misschien weten we nog niet alles, maar we zijn wel op weg – wat moeten wij nu beginnen met zo‟n verhaal over een gekruisigde man. Deerniswekkend is het, dat wel...maar vooral dwaas en idioot om daar mee aan te komen. En je ziet het zelf, Paulus, er is bijna geen hond die er in gelooft. Je staat gewoon voor schut met je verhaal!
Ik denk inderdaad dat Paulus eerst een hele tijd stil is geweest en gedacht heeft: wat moet ik hier op zeggen? Moet ik het kruis gaan verdedigen? Moet ik het inzichtelijk maken en proberen te verklaren? Zal ik proberen uit te leggen, waarom het kruis noodzakelijk was, zodat de mensen begrijpen dat het helemaal zo gek niet is om in de gekruisigde Christus te geloven?
Nee, dat doet hij allemaal niet. Hij gooit het over een andere boeg en hij verwijst naar de Schrift...er is geen ander houvast en geen ander verweer dan: er staat geschreven! We moeten het kruis zien, zegt Paulus, in het licht van het Woord. Het kruis is nu typisch iets dat bij God past, bij de God van Israel – de hele verbondsgeschiedenis door is hij een kruis-God geweest...dat hij een streep zet door menselijke hoogmoed, dat hij de dingen die vastgelopen waren weer in beweging zet. Hij laat het op een nulpunt aankomen om dan als uit het niets iets nieuws te scheppen. Dat is nou typisch God...en in dat licht moet je nu ook het kruis van Christus zien, zegt Paulus.
Luister goed, zegt Paulus nu, ik zie het zo, dat die gekruisigde Christus ten diepste en eigenlijk de kracht van God is en ook de wijsheid van God. Al onze redeneringen lopen stuk op dat kruis, al onze plannen en visies lijden schipbreuk op het kruis, al ons inzicht over hoe de wereld in elkaar zit of zou moeten zitten, alles wat wij aan oplossingen bedenken voor kleine en grote vraagstukken, bij het kruis verschrompelen ze tot niets en niemendal. Het kruis is wel een les in deemoed, zouden we kunnen zeggen. We vallen van ons voetstuk, die er zijn in soorten en maten. Onze vroomheid krijgt een dreun en onze ijver en inzet krijgen een oplawaai – en zo behoudt het kruis ons...immers, zo stelt Paulus nadrukkelijk, voor ons die behouden worden is het een kracht van God Dat is iets om blij mee te zijn en om uit te leven. Als je je afgeschreven voelt kan een blik op het kruis je opheffen. Als je in de hoek gezet wordt als afval dan kan een blik op het kruis je weer moed geven. Ja, de gemeente van Christus draagt alle kenmerken van het kruis: jullie zijn maar uitvaagsel in de ogen van de grote wijze wereld, het uitschot van de maatschappij, zo was het tenminste in Korinthe – en ik denk dat de gemeente in de westerse wereld ook meer en meer die trekken gaat vertonen, hoewel de gevestigde kerk nog graag alles op alles zet om mee te tellen en doet zij graag nog gewichtig, maar in Gods oog is dat eigenlijk eigenzinnige dwaasheid en een verloochening van het kruis van de Gekruisigde. Paulus zegt eigenlijk kort en goed: hoe minder de gemeente voorstelt – hoe meer ze lijkt op de Gekruisigde – des te krachtiger ze is en hoe meer wijsheid ze uitstraalt.
Zo beschaamt God de wijsheid van de wereld en zo maakt God duidelijk, dat Hij met een andere maat meet, want het dwaze van God is wijzer dan de mensen en het zwakke van God sterker dan de mensen. Het woord “kruis” is voor wie verloren gaan wel een dwaasheid. Wie schouderophalend langs het kruis heen leeft die leeft zijn eigen leven en in de ogen van Paulus is dat een verloren leven. Want ons leven heeft zin en toekomst gekregen in en rond het kruis...niet dat we dat allemaal begrijpen, maar omdat het ons verkondigd wordt. Zoals het volk Israël in de woestijn, toen ze gebeten waren door slangen en schorpioenen hun ogen ophieven naar de koperen slang – en zo behouden werden. Daar moest Paulus misschien wel aan denken, ik wel tenminste – zo bepalen wij in feite onze eigen bestemming. Als ons antwoord op het Woord – en dat Woord is: God wil dat alle mensen behouden worden en het kruis is midden in de wereld geplaatst, niet om er door ten val te komen, niet om erover te struikelen, maar om de kracht en de wijsheid van God te demonstreren: hoe diep we ook vallen, hoe geknakt ons leven ook is – ja, al wat in de wereld dwaas is heeft God uitverkoren, en ook al wat zwak is heeft Hij uitverkoren, ja, al wat veracht wordt en uitgekotst...ja zelfs wat volstrekt niets is, heeft Hij uitverkoren – , ja, wat helemaal op is en uitgeput, zoals de wijn was opgeraakt in Kana – voor hem of haar is er een nieuw begin. En wat flets en kleurloos is, zoals water in de vaten, dag in dag uit- let op: de wijn fonkelt in de beker, als hij het ter hand neemt en schenkt – ja, dat is de verborgen kracht en de mystieke wijsheid van het kruis en de verkondiging ervan.
Moeilijk? Ja, best wel...welgelukzalig, die zich gewonnen geeft en...beeft...en....leeft!
