Preek gehouden op de 5^e zondag van de herfst in de Grote of Mariakerk n.a.v. Jesaja 29: 18-24 en Markus 10: 32-45.

Tien mozaïekstukjes

Mijn preek vanmorgen lijkt een beetje op een mozaïek: een paar losse steentjes, die met elkaar iets willen uitbeelden.

Ik nodig u uit om even mee te kijken en dat u aan het eind zegt: O ja, nu zie ik het ook.

Steentje voor steentje leg ik neer wat we gehoord hebben.

1. 1.Allereerst vroeg ik me af – en u misschien ook wel – wat hebben de beide lezingen eigenlijk met elkaar te maken? Natuurlijk is er altijd sprake van een keuze-element, wanneer de roostermakers een bijpassende lezing zoeken bij de doorgaande evangelie-lezing, in dit geval bij Markus. Vandaag stond Jesaja 29 genoteerd en we hebben het zojuist horen voorlezen, maar wat is het mogelijke verband met Markus 10? Het gaat in Jesaja om het aanbreken van een nieuwe tijd, waarin geen onderdrukking en onrecht meer zal zijn, maar een direct verband met Markus 10 zie ik niet. Toen viel mijn oog ineens op vs. 18, waar we lezen, dat blinden met eigen ogen zullen zien. Het belletje gaat misschien nog niet meteen rinkelen, maar dat zou wel zijn gebeurd, als we hoofdstuk 10 van Markus helemaal tot het einde zouden hebben gelezen. Daar ontmoeten wij Bar Timeüs, die door Jezus ziende wordt gemaakt, zodat hij hem kan volgen op zijn weg.
2. 2.Het tweede steentje gaat over de vastberadenheid van Jezus om richting Jeruzalem te gaan. Dat is geen toevallige bestemming, die nu eenmaal zo uitkwam, nee, hier is sprake van een doelbewuste keuze, een zelfgekozen bestemming. En nadrukkelijk wordt vermeld, dat Jezus voorop gaat. De leerlingen volgen, hetzij schoorvoetend of opgewekt, zich van geen onheil bewust of hoe dan ook. Maar Jezus gaat voorop en zij volgen. In deze kleine vingerwijzing wordt al duidelijk gemaakt, wat de navolging van Jezus betekent.
3. 3.Het derde steentje is een historisch-kritisch en/of tekst-kritisch steentje. Dat zijn meestal niet zulke geliefde stukjes, want ze bewerken ineens een onverwacht en ongemakkelijk perspectief. Ik bedoel dit: er zitten meerdere lagen in de tekst, niet alle zinnen dateren uit dezelfde tijd. Er zijn toevoegingen, interpretaties in aangebracht, die niet rechtstreeks uit de mond van Jezus komen en ook niet uit de pen van Markus. Er is kennis in verwerkt van hoe het allemaal is gegaan en er wordt gezinspeeld op het martelaarschap van de gelovigen uit de vroege kerk en zo is deze tekst van Markus een soort lappendeken geworden van opmerkingen en ervaringen van meerdere generaties en nu samengebald in dit ene verhaal, dat op één moment wordt gesitueerd, namelijk in gesprekken op weg naar Jeruzalem. Jezus vertelt wat hem te wachten staat – hij zag de bui a.h.w. al hangen - en Markus legt hem in de mond precies wat gebeurd is. Een lastig steentje, dat de mozaïek misschien een beetje ontsiert? Het zij zo…
4. 4.Het vierde steentje is 2 tegen 10. Dat is niet de uitslag van een voetbalwedstrijd en ook niet de uitslag van een stemming, maar dit gaat over de 2 leerlingen Jacobus en Johannes en de overige 10. Er zit iets van een tweespalt in, een meerderheid en een minderheid. Haantjes de voorste en anderen, die zonder al te veel te zeggen e.e.a. vanaf de zijlijn kritiseren. Die tien denken het gelijk aan hun kant te hebben, zij zijn in de meerderheid en zij zijn terecht verontwaardigd over de wens van de andere twee, maar Jezus kiest geen partij en wijst in feite beide groepen terecht. Die twee hebben geen benul van wat Jezus te wachten staat en dat zij denken, dat zij Jezus op de voet kunnen volgen en dat zij net als Hij de weg kunnen bewandelen, ten einde toe. Wat een kortzichtigheid en blindheid! Die andere tien hebben ook hun lesje nodig, want die zijn weer al te zelfingenomen en denken dat zij terecht verontwaardigd zijn over de kinderlijke mentaliteit van die twee. In feite zijn zij heel heerszuchtig en denken vanaf de zijlijn hun oordelen te kunnen uitspreken.
5. 5.Steentje 5 heeft twee kanten en je weet niet precies wat de goede kant is. Die twee pakken het steentje op en staan verbaasd over de glinstering en de prachtige kleur: ze zien het al voor zich. Jezus is Koning geworden zij zullen in zijn kabinet zitting nemen, als minister van buitenlandse zaken of als vice-premier. Het verhaal van Jezus zal als een succesverhaal de wereld over gaan en het zal welvaart en geluk brengen. Maar dan pakt Jezus het steentje af en zegt: hé, sufferds, wat staan jullie daar te dromen. Je hebt het steentje ondersteboven vast: hij moet andersom in de mozaïek geplaatst worden. En dan begint hij te spreken over de doop en de beker, hier bedoeld als symbolen van het lijden.
6. 6.Het 6^e steentje is ook een beetje een dubbelzijdig steentje. Want die beker en die doop, die blijven nog wat nagalmen. Wat wordt daar precies mee bedoeld? Later in de kerk van de 1^e en 2^e eeuw en nog later zijn het verwijzingen geworden naar de sacramenten van de kerk: de doop en het avondmaal. Omdat wij zo vertrouwd zijn geraakt met deze symbolen zien we de reikwijdte en de diepgang er niet meer van. Maar de Doop is een radicale breuk met het verleden, een totale ondergang van je oude leven en wederopstanding tot een nieuw bestaan. Dopen is ‘er onderdoor gaan’ en weer opstaan!

En de beker doet daar niet voor onder. Jezus bidt op een gegeven moment: laat deze drinkbeker aan mij voorbijgaan. Het gaat dan om het a.s. lijden, om zijn verwerping en dood. Als de twee haantjes zeggen: O ja, dat kunnen wij ook wel aan, dan weten ze niet wat zij zeggen.

1. 7.Het 7^e steentje is een soort dubbelsteentje: met een rechter- en een linkerkant. Het gaat om ereplaatsen, die zij ambiëren. Ja, dat zou mooi zijn, als wij naast u mogen zitten, links en rechts van U. Maar Jezus houdt de boot een beetje af. Ik ga daar niet over, zo zegt hij. Maar later, als alles ten einde is, krijgt deze vraag een wat wrange bijsmaak. Ja, er waren er wel twee naast hem daar op die gindse heuvel, links en rechts met hem gekruisigd. Niet echt een aanlokkelijk vooruitzicht… Soms weten mensen niet wat zij vragen.
2. 8.Het 8^e steentje gaat over macht en dienstbaarheid. Mensen willen graag macht uitoefenen. Hun wil moet wet zijn. Maar Jezus zegt: in het Koninkrijk van Mij is dat niet zo. Daar is alles anders. Niet de haantjes hebben het daar voor het zeggen, maar de lammetjes. Zoals ook Jezus zelf laat zien, dat Hij als het Lam Gods de zonde der wereld wegdraagt. Het gaat erom, dat je je leven inzet ten gunste van anderen. Niet een egocentrisch leven is een gelukkig leven, maar een dienstbaar, een dienend leven. Laten we allen diaconaal leven!
3. 9.Zo zal Jezus het goede voorbeeld geven en zijn leven geven ‘als losgeld voor velen’, tot een rantsoen, zoals het vroeger heette. Er is sprake van een soort ruil, een vreemde ruil. Hij geeft zijn leven, opdat wij het leven krijgen, Hij geeft de Geest, opdat wij de Geest krijgen. En vol van die Geest gaan wij onze weg door de wereld en al lijkt het soms een weg ten dode, uiteindelijk zal blijken, dat het een weg ten leven is. Dat was het 9^e steentje. Mist er nog één?

10. Ja, nog een blauw, een hemelsblauw stukje, waar we niet zoveel over kunnen zeggen, maar misschien wel zingen: Lied 914 ’t lied van ’t nieuw Jeruzalem!, (waarop Mannes Hofsink eerst op het orgel zal preluderen).