Preek gehouden in de Catharijnekerk te Heusden op de 3e zondag van Advent (Gaudete – Verheugt u) 11 december 2022 n.a.v. Jozua 6: 22-25 en Hebreeën 11: 27-31
‘The Red Light-district’ van Jericho
Als je ergens nieuw binnenkomt willen mensen altijd graag weten, waar je vandaan komt. Waar je gewoond en gewerkt hebt – dan kunnen mensen je plaatsen.
In een tweede kennismaking kan ook gevraagd worden: en uit welk nest kom je? En dan kun je iets vertellen over je ouderlijk huis – de familie komt ter sprake en hun plaats in de tijd en in de samenleving. En dat kun je zo uitvoerig doen, als je maar wilt en je kunt je hele stamboom laten zien. Sommige families gaan er prat op, dat hun wortels tot diep in de geschiedenis reiken, maar soms kan het gebeuren, dat je op figuren stuit, voor wie je je nu een beetje schaamt. Dat kan te maken hebben met zijn of haar politieke overtuiging of radicale standpunten, die nu beslist niet meer zouden kunnen. Ieder van u kan hier wel voorbeelden van bedenken. Aan iedere stamboom zitten wel takjes, die krom zijn of de boom een minder fraai uiterlijk geven. Sorry, maar zo zit mijn familie nu eenmaal in elkaar.
Aan de stamboom van Jezus hangen ook niet alleen maar heilige boontjes en toffe peren – het is van alles wat. Het is een rij voorvaders en voormoeders aan wie niets menselijks vreemd was. Zo is Jezus gekomen te midden van gewone en simpele mensen, tussen mensen met een vlekje en met een verhaal, voortgekomen uit een familie van buitenstaanders en buitenlanders. Er is niets wat wijst op ‘volbloed Joods’ of behorend tot de religieuze of politieke elite – nee, Jezus is geboren in een familie, waar wij misschien niet trots op zouden zijn, als we wisten dat zulke figuren ook tot onze voorouders behoorden. Maar Jezus deert het niet, integendeel Hij stelt er zijn eer in, dat al deze voorvaders en voormoeders met name genoemd worden in zijn stamboom. Antecedentenonderzoek, ga je gang!
Mattheüs vindt het helemaal niet erg om allerlei mensen – met en zonder smetjes - op te nemen in de lijst van voorouders van Jezus. Jezus zelf schaamt zich er ook niet voor om allerlei randfiguren en vreemde snuiters, scheve schaatsrijders en mislukkelingen tot zijn familie te rekenen. Hij voelt zich verwant met hen en als hij later de nadering van het Godsrijk gaat verkondigen, dan rekent hij dat soort figuren juist tot zijn vrienden en vriendinnen. Jezus wist heel goed, dat je de mensen niet kon indelen in ‘goed’ en ‘fout’. Hij zag het eerder zo, dat hij zei: Iedereen is eigenlijk ‘fout’, maar desalniettemin houdt God van alle mensen. Op zichzelf beschouwd is niemand ‘acceptabel’, maar God aanvaardt ons en ziet ons aan als zijn kinderen.
In de lange rij van voor-familie komt ook een figuur als Rachab voor. Zij beoefende het oudste beroep van de wereld en tegenwoordig noemen we zo iemand een prostituee of sexwerker, maar de NBV gebruikt nog klip en klaar de oude benaming ‘hoer’. Nou, dat vind ik – eerlijk gezegd – een rotwoord en ik zal het niet meer gebruiken. Wat allereerst opvalt is, dat zij een naam heeft. Zij is niet zomaar een anoniem meisje, maar iemand met een naam, die zoiets betekent als ‘breed, wijd, open’. Laten we zeggen: haar deur en haar hart stonden altijd open: een soort Open Hof of Zoete Inval. Zij was een dame van lichte zeden, - de mannen, die haar bezochten overigens ook - ze verdiende wat bij in haar peeskamertje, terwijl ze misschien ook nog wel een bar of herberg runde. Zij woonde op de wallen van Jericho, het ‘red light district’ van deze stad en zij had altijd klandizie, want het was daar aan de grens een komen en gaan. En wie er nu gekomen waren, dat waren de toekomstige land-bewoners. Ze had al van hen gehoord, hoe ze uit Egypte waren gevlucht en hoe zij onder leiding van een bijzondere God de Jordaan waren overgetrokken en hoe zij op het punt stonden het land Kanaän in te nemen. Ook Jericho, de sleutelstad. Hier lag immers de toegang tot het hele land. En Rachab wist diep in haar hart, dat dat nieuwe volk de macht zou overnemen en al voelde zij zich misschien een verrader van haar eigen volk, ze wilde niets liever dan de toekomst delen met die nieuwe machthebbers onder leiding van die vreemde God!
Rachab is iemand die er niet bij hoort en er toch wèl bij hoort. Rachab is iemand die geen goede reputatie heeft, maar Jezus schaamt zich niet haar tot zijn moeders te rekenen. Rachab is iemand die zich helemaal bloot geeft en volledig open kaart speelt en ze wordt beloond voor haar gastvrijheid en moed. Rachab is iemand die zich gewonnen geeft en als was is in de handen van de verspieders en zo is zij geworden tot een onvergetelijk standbeeld in de galerij van God en mensen. Rachab is iemand, die het scharlaken koord uit haar venster laat hangen, zodat wanneer de engel van het verderf zou langsgaan haar huis dan zou blijven staan op de wallen van Jericho. Rood, de kleur van de liefde, de kleur van het leven, de kleur van het bloed, de kleur van de wijn!
Dat alles bij elkaar genomen, haar intentie, haar verwachtingen en haar inzet, noemt de Hebreeënbriefschrijver haar geloof. Een soort basaal oer-geloof, dat nog helemaal niet ingevuld was met leerstellingen en rituele gebruiken. Nee, precies zoals zij was en hoe zij handelde, dat was haar geloof.
Wat ons natuurlijk – al lezende in het boek Jozua - altijd weer dwarszit in al deze verhalen, dat is het onstuimige wapengekletter en het overvloedige bloedvergieten. Ik ga er geen doekjes om winden – ook niet voor het bloeden – want historisch gezien was dat er allemaal. Het land van belofte is niet zonder slag of stoot in bezit genomen. Maar door al die schunnige en wrede gebeurtenissen heen, dwars door alle vernielingen en slagvelden heen – dat is inderdaad de werkelijkheid, zoals die zich heeft voorgedaan en zich altijd weer voordoet – dwars daar doorheen of misschien wel als een boventoon erboven uit, - en ook als tegenstem - klinkt daar een zachte fluistering, de stem van de Geest, die inspireert en vertelt op een geheimzinnige manier – zij vertelt het grotere verhaal van de mensheid op weg naar de stad die fundamenten heeft en waarvan de architect en bouwheer God zelf is. Die stem horen we door de Schrift heen en ook in ons hart resoneren en die zegt: zoals Rachab viel voor de verspieders (spionnen) en zich zonder verzet aan hen overgaf, zo viel Jericho uiteindelijk ook als een rijpe appel in de schoot van de nieuwkomers. Hebben ze het met geweld genomen? Is Rachab met geweld genomen?....welnee: zoals Jericho viel voor de ramshoorn, zo viel Rachab voor de verspieders en zo viel het land in de handen van de Eeuwige om proeftuin te zijn voor het Koninkrijk Gods. De geschiedenis is bar en boos, maar de profetische vertelling is een openbaring. Die laat zien, dat het Koninkrijk Gods alleen maar ontvangen kan worden, niet veroverd. Dat het geloof een gave is, niet een bezit. Dat God ons niet overrompelt, maar ons wil winnen, ja werven als zijn bruid. Dat Hij ons zo nabij wil komen, dat hij alle soorten van mensen: grote en kleine, opscheppers en ‘losers’, mensen die het allemaal zo goed weten en die er niks van snappen, mensen die het niet zo nauw nemen met de moraal en de moraalridders in optima forma, mensen als Rachab en mensen, die roepen, dat zij gestenigd moet worden – dat Jezus al die mensen in zijn hart sluit en zegt: jullie zijn allemaal familie van mij: jullie zijn mijn broeders en zusters en Ik ga graag met jullie aan Tafel. Iemand moppert misschien en oppert voorzichtig of luidruchtig: “Ja, maar zij daar, die met die rode sjaal om haar taille toch niet? die paaldanseres, die alle mannen zit te verslinden...zij toch zeker niet?!” “Ja, zij ook...wat zeg Ik...juíst zij, want dames van lichte zeden en tollenaars gaan u voor in het Koninkrijk Gods. Rachab gaat voorop! Zij opent de reidans! Wie volgt?!”
