Preek gehouden op de 1e zondag van de Veertigdagentijd (Invocabit=Roept hij Mij aan) 10 maart 2019 n.a.v. Lukas 4: 1-13
Duvel op!
Op een zonnige zondagmiddag in februari vonden we nog net een plekje op een overvol terras. Na enige tijd kwam de bediening langs om te vragen wat wij wilden drinken: ik bestelde 1 koffie voor Joke en ik vroeg of hij voor mij misschien een ‘Duvel’ had. Hij zei ‘Ja, die heb ik, mijnheer’ en ik voegde er opgewekt aan toe: ‘een uit een flesje, niet uit een doosje’. Hij kon mijn misschien wat flauwe grapje wel waarderen. Na een tijdje kwam hij terug met 1 koffie en een heerlijk blond biertje uit België.
Ik had ook nog kunnen zeggen: ‘Doe mij maar een ‘Duvel’, maar laat z’n ouwe moer maar in de kelder blijven’.
Ik wil maar zeggen: de duivel zit verstopt in veel spreekwoorden en uitdrukkingen. Zo wordt bijv. gezegd, dat hij het altijd op één hoop doet…, en pas op, als je het over hem hebt kan hij zo maar binnenkomen, nietwaar? Vandaag niet, hopelijk…
Ik heb zelf niet zo veel op met de duivel en u ook niet, denk ik, en daarom verraste en verbaasde het mij, dat de paus hem onlangs ook ineens ter sprake bracht. Het was op die zgn. ‘misbruiktop’ – wat een woord – die belegd was in Rome om met de bisschoppen en kardinalen te bespreken wat er tegen al dat seksuele misbruik in de kerk gedaan kon worden. Wij gaan hier natuurlijk niet zijn plan van aanpak bespreken, maar wat ik opving uit zijn toespraak was, dat hij de daders typeerde als mensen, die gevangen zaten in de klauwen of de netten van Satan, de opperduivel. Natuurlijk kwamen daar allerlei reacties op, want zo’n opmerking kon je opvatten als een soort verontschuldiging. Ja, natuurlijk zaten die daders fout, maar zij waren niet helemaal zichzelf, zij waren bezeten door de duivel, ze konden eigenlijk niet anders. Het is maar een klein stapje om de duivel op te voeren om jezelf vrij te pleiten. ‘Ik was mezelf niet, de duivel had mij in zijn macht’.
Vanmorgen horen wij hoe Jezus met de duivel omging. Zijn aanpak kun je wel ‘voor-beeldig’ noemen en daarom willen wij er wat preciezer bij stilstaan.
De vraag of de duivel bestaat en hoe hij of zij er dan uitziet laat ik even links liggen. In iedere tijd wordt daar ook verschillend over gedacht, dus dat is niks bijzonders. Luther meende de duivel op de wand van zijn studeerkamer te zien schimmen en hij gooide zijn inktpot naar hem toe. Ik zie de duivel zelf meer als een personage in een vertelling, die opgevoerd wordt om het kwaad te symboliseren en te personifiëren. En nog anders gezegd denk ik, dat de duivel deel uitmaakt van onze gedachten, dat hij in onze persoonlijkheid een eigen stem heeft, waar wij mee om moeten zien te gaan.
Kort gezegd: het gesprek dat Jezus met de duivel heeft in de wildernis kun je evengoed typeren als een gesprek, dat Jezus met zichzelf heeft. Zoals iemand in retraite gaat om tot zichzelf te komen of op pelgrimage om te ontdekken wie je nu werkelijk bent en wat je wilt en waar je voor staat en gaat – en onderweg voer je talloze gesprekken met jezelf. Zoiets doet Jezus ook.
Er is een stem in Hem, die zegt: jij bent door God gezalfd om aan armen het evangelie te verkondigen en het jubeljaar uit te roepen. Trek er maar op uit, ga het land door en wees er als een gids voor mensen, een herder voor arme schapen.
Maar er is een andere stem, die zegt: kun je dat wel aan? Ben je wel in staat om de honger en de dorst uit te houden? Wat is je roeping waard, als je eerste levensbehoeften je ontvallen? Kun jij jezelf wel beheersen? Heb je wel macht over jezelf? Wat doet honger met je?
“Ja, hij kan wel een kop koffie gebruiken, ja, hij heeft wel zin in een biertje, maar hij gaat op zoek naar andere manieren om zich te ontspannen en opgewekt te zijn zonder afhankelijk te zijn van een bruin flesje dat dat allemaal voor hem doet.. Ja, hij verlangt enorm naar intimiteit en naar het gevoel van seksuele opwinding, maar hij is hier in de wildernis om te leren niet afhankelijk te zijn van de bevlieging van begeerte en de opperheerschappij van zijn hormonen”. (1)
Jezus heeft een ander verlangen en dat is het verlangen naar het Woord van God, dat alle andere verlangens in een ander licht plaatst en transformeert en zo krijgt Jezus macht over zichzelf: zelfbeheersing kun je dat noemen.
Diezelfde stem zegt: zou het niet mooi zijn, als je kon heersen over alle mensen op de aarde en dat je alle rijkdom bezat en wanneer iedereen als een knipmes voor je zou buigen en wanneer je over de hele wereld populair was, een geziene gast, op de voorpagina van de kranten en de tabloids. Zou dat niet heel aantrekkelijk zijn, vriend Jezus?
Maar Jezus denkt, dat dat zijn verhouding tot God zou schaden. Hijzelf zou in het middelpunt komen te staan en God in zijn schaduw. Dat zal niet gebeuren.
Jezus laat God de ruimte, die Hem toekomt.
Maar zo zegt de stem verder, wat zou je ervan vinden, als je van het dak van de tempel zou afspringen en wanneer je ongedeerd beneden komt. Dat zou toch wel de sensatie van de eeuw zijn, niet? En dan kun je God, die je zo hoog hebt zitten, alle eer geven. Prachtig, toch?
“Jezus laat zich niet afleiden door het opwindende, het spectaculaire of het intrigerende. Het is onmogelijk hem om te kopen met eten; het is onmogelijk om hem af te schepen met een hoge aanstelling; het is onmogelijk om hem af te leiden met vermaak. Het is onmogelijk om hem van zijn plan af te brengen. Dat is macht”. (2) Macht over zichzelf, zelfbeheersing – alleen zo kan Hij de mensen nabij zijn en hen redden uit de machten van het kwaad.
Jezus heeft maar één antwoord en dat is: “Duvel op!” “Ik trap er niet in, in de mooie en verleidelijke praatjes van je. Ik laat me niet van de wijs brengen door je goedkope trucs en tricks. Voor mij is er maar één ding dat telt en dat is: wat wil God van mij? En wat Hij van mij vraagt is niet te hoog en niet te diep en niet ver weg…het is in mijn hart en in mijn mond: je zult de Heer, je God, liefhebben met heel je hart, verstand en ziel en je naaste als jezelf That’s it! Duvel op!”
Citaten 1 en 2 komen uit Samuel Wells, “Wees niet bang. Met geloof je angst het hoofd bieden”
