Preek gehouden op de vijfde zondag van de zomer (16 juli 2017) in de Grote of Mariakerk te Meppel n.a.v. Lukas 5: 1-11

De titel van deze preek is ontleend aan de titel van de uitgave van de ‘Religiöse Reden’ van Paul Tillich in 1952

“In der Tiefe ist Wahrheit”

Hoe komt het toch, dat zoveel mensen een leegte en een gemis in hun leven ervaren? Je ziet en hoort het, wanneer je met hen spreekt. Velen verdringen die leegte door met alle macht in te gaan op verstrooiing en bezigheden. ‘Druk, druk, druk’ is dan wat je te horen krijgt. Zelfs de vakantie wordt voor velen een opeenstapeling van activiteiten, zodat er van rust en bezinning niets terecht komt. De uitdagingen en prikkels, waaraan wij blootgesteld worden – en m.n. jonge mensen hebben daar weet van – zijn zo overweldigend, dat men er overspannen of depressief van kan worden.

Wat een totaal andere sfeer roept het evangelieverhaal van vanmorgen op: een grote groep mensen aan de oever van het meer en Jezus, die hen toespreekt vanaf een bootje. Wat een vredig tafereel...

Of is dat maar schijn? Zou het niet zo kunnen zijn, dat wat hier verteld wordt precies aanwijst, waar het ons aan schort? Jezus verkondigt het Woord van God in verhalen en in uitbeeldingen om te laten zien, dat ons leven anders is dan wij denken. Dat hele verhaal van de zogenaamde ‘wonderbare visvangst’ is niet(s) anders dan aanschouwelijk onderwijs. Hij maakt op die manier duidelijk wat hij ook in gelijkenissen vertelt, namelijk dat in het Koninkrijk Gods alles anders is, in een ander licht komt te staan, het onderste boven komt.

Zo wordt meteen duidelijk, dat dat zogenaamde volle en drukke leven niets anders is dan een gapende leegte. En we werken en zwoegen ons te pletter en aan het eind van de rit moet je zeggen: wat heb ik nou eigenlijk gevangen, wat heeft het opgeleverd? Niet zozeer in materiële zin, want in die zin heeft jouw zwoegen en zweten vast wel wat opgebracht: je had elke maand je salaris op je bankrekening, dus dat zat wel snor. Nee, ik bedoel meer wat het heeft bijgedragen aan je mens-zijn of aan de samenleving? Gelukkig zijn er wel momenten, waarop je te zien krijgt, dat je werk in die zin iets betekent, maar grosso modo lijkt ons zwoegen en zweten meer op dat van de a.s. leerlingen van Jezus, die moeten erkennen: we hebben heel de nacht gevist, maar niks gevangen! Het heeft ons niets opgeleverd, we konden er niets van meenemen. Dat is natuurlijk een trieste constatering, die lijkt op die van de Prediker, wanneer hij het menselijk bedrijf gadeslaat en dan verzucht: het is allemaal lucht en leegte, alles is leegte.

Wie zegt dat eigenlijk? Ik niet, hoor. Als u denkt: hé, die dominee staat daar een beetje mijn werk en leven zwartgallig af te schilderen. Daar ben ik niet zo blij mee. Nee, voor alle duidelijkheid: ik ben het niet, die uw leven en werken weeg en ik ben het niet, die ervan zeg, dat het niets heeft opgeleverd.

Nee, u bent dat zelf. Iemand kan dat uitsluitend over zijn of haar eigen leven en zwoegen zeggen. En dat kan gebeuren, wanneer Iemand jou uitnodigt en zegt: gooi je netten eens in dieper water neer en vang vissen!

Dan kom je als vanzelf tot de erkenning: ik heb heel mijn leven mij al afgetobd om uit het leven te halen wat er in zit, maar het is me niet gelukt.

Dat geef je niet zo gemakkelijk toe, natuurlijk, maar die vreemde stem, die ons hart en ons oor heeft bereikt, maakt ons eerlijk en openhartig. Tegenover Hem durf ik toe te geven, dat ik niks gevangen heb, niks aan land heb gebracht.

Dat is een pijnlijke constatering, maar ook een bevrijdende. Iedere vorm van bluf en grootdoenerij is ineens belachelijk en volstrekt overbodig. Tegenover de Man aan de grote oever kun je je eigen failliet toegeven, omdat hij verder en dieper kijkt en oordeelt. Laat de netten maar dieper zakken.

Alles wat tot nu toe gezien en gezegd is blijkt toch oppervlakkig en niet alles te zijn. Er is meer!

Je moet eerst wat verder landafwaarts varen en naar diepere wateren afsteken. Je dacht eerst, dat je leven op een nulpunt was aangekomen, dat alles vergeefs en voorbij was; dat het geen zin had er verder nog iets van te verwachten, dat de toekomst hopeloos en uitzichtloos was en je gaf jezelf een onvoldoende en je vond je leven leeg en zinloos. Maar wat gebeurt er, wanneer Iemand zegt: heb je dat wel goed gezien? Is dat niet een oppervlakkige waarneming? Steek eens verder van wal en graaf eens wat dieper. Misschien zie je het niet meteen, en niet op het eerste gezicht, maar als je geduld hebt en je durft dieper in jezelf te kijken en je leven in een grootser perspectief te plaatsen, dan blijkt ook jouw leven vol van mogelijkheden en vol glinstering te zijn, precies zoals die grote hoeveelheid vis in de netten glimt en wriemelt. Zo is jouw leven. Rijk en overvol!

Het gekke is nu, dat dit nieuwe inzicht, dat je blij maakt en je versteld doet staan, je ook te binnen brengt, dat je ‘een zondig mens’ bent. Pas als je de overvloed en overmacht van de liefde en goedheid van God beseft kom je tot het inzicht, dat je leven on-af, onvolledig was, iets essentieels miste. Als het nieuwe leven jou opgaat in je oude bestaan dan betekent dat het begin van een voort-durend gevecht. Zeg maar tussen de oude en de nieuwe mens, tussen de mens, die je bent en de mens, die je zou moeten zijn en ook werkelijk bent. Die shock-ervaring van Petrus brengt dat aan het licht: hij is verbouwereerd en verbaasd over zoveel overvloed, dat zijn leven zo vol is en waardevol in Gods oog, dat hij het bijna niet aankan.

Je zou het een spirituele ervaring kunnen noemen, een bekeringsmoment, maar in het evangelie gaat het nooit om die ervaring op zichzelf. De Bijbel is beslist geen handboek voor spirituele groei of een gids voor spirituele hoogstandjes, waarin men zich kan bekwamen of vermaken.

Nee, het gaat altijd om de praktische consequentie ervan. Het leidt altijd ergens toe. Je moet er wat mee doen. Zo moet Petrus visser van mensen worden, een visserman voor God.

Die schare mensen aan de oever en die overvolle netten vissen verwijzen naar elkaar, zijn elkaars spiegel- of evenbeeld. En Jezus en Petrus en de andere leerlingen verwijzen naar elkaar: zoals Jezus aan het verkondigen was, zo moeten Petrus en de anderen dat ook doen.

Mensen vangen! Niet mensen strikken, niet met trucs en tricks proberen hen in jouw net te vangen, niet mensen overweldigen met jouw verhaal, niet mensen met argumenten overtuigen of een zetje geven in jouw richting.

Nee, zoals de vertaling van Pieter Oussoren het Griekse woord voor ‘vangen’ letterlijk vertaalt: vangen ten leven! De glans en glinstering van hun leven aan het licht brengen, hen weghalen uit de gebieden van de duisternis en de dood, hen lokken met het Brood des Levens, zodat ze beginnen te happen naar het Woord en daarvan opknappen en gaan leven, zodat ook zij de dieptedimensie in hun leven gaan opmerken en verbaasd zullen staan over de rijkdom van hun leven en de goedheid van God.

Zoals je ook zelf gevangen bent ten leven en je je ook telkens weer moet laten vangen in het netwerk van de kerk, d.i. die wereldwijde spirituele gemeenschap, die open staat voor de Geest, die waait waarheen zij wil. Waarbij je niet vantevoren weet waar je uitkomt en hoe de weg zal gaan, maar waarin je je altijd opgevangen weet en waar je je laat meeslepen door het Woord van het evangelie in de richting van het Koninkrijk Gods.