Preek gehouden op de startzondag van 10 september 2017 in de Grote of Mariakerk n.a.v. Lukas 19: 1-10

Zacheüs verdreven uit zijn belastingparadijs

Het verhaal van Zacheüs is eigenlijk een heel grappig verhaal. En ook een serieus verhaal en dat gaat heel goed samen.

Zo zag ik bijv. een heel grappige tekening van Zacheüs in de boom: hij hangt als een aapje aan een tak te bungelen en zijn tas met belastingpapieren, vorderingen en geïnde kwitanties hangt losjes over zijn schouder. De boom is helemaal kaal, geen vijgenblad om achter weg te kruipen: iedereen kan hem zien hangen in die boom. Haha, moet je die Zacheüs daar zien! Nee, Zacheüs, jij kunt je niet verstoppen, want overal word jij gespot en gezien, al ben je nog zo klein. Want iedereen kent jou en iedereen háát jou!

Waarom dan? Wel, “Zak-cheüs” was zijn naam voluit, maar de meeste mensen beperkten het uitspreken van zijn naam tot de eerste drie letters. Daarmee typeerden zij hem zoals hij was: een zakkengraaier en een zakkenvuller: graaien in andermans zakken en het vullen van zijn eigen zak, dat was zijn beroep. Daarom noemden de meeste mensen hem kortweg ‘zak’!

Hoe was dat zo gekomen dan? Nou, heel simpel eigenlijk: de Romeinen maakten de dienst uit in het land van belofte en die wilden natuurlijk belasting innen. De bezetting van het land moest wel betaald worden en dat moesten de mensen zelf opbrengen. Zo gaat dat altijd. Maar de Romeinen vonden het teveel werk om iedereen netjes een belastingaanslag te sturen, waar mensen dan de rente van hun hypotheek in mindering konden brengen en ook reiskosten voor hun werk enzo. Nee, ze zeiden: Jericho is een welvarende stad met veel in- en uitgaand verkeer, zo’n stad moet wel 500,000 euro per jaar kunnen opleveren aan de staatskas. Wie wil dat even voorschieten? En toen kwam Zacheüs om de hoek kijken en hij zei: Ja, dat wil ik wel. En zodra hij dat aan de Romeinse overheid betaald had, toen begon voor hem het grote graaien en afpersen. Hij verzon allerlei listen en trucs om de mensen geld afhandig te maken. Hij zette overal mannetjes in hokjes neer en slagbomen en borden met de tekst “eerst betalen, dan doorrijden” en zo haalde Zacheüs in een jaar tijd een veelvoud van die 500,000 euro op: het ene jaar ging het beter dan het andere jaar, maar gemiddeld zat hij op de 2 miljoen. Kassa! Zaken zijn zaken!!

Maar vanmorgen zien we deze Zacheüs met zijn aktentasje in de boom bungelen als een aapje. Wat is er met hem aan de hand?

Wel, hij had opgevangen, dat Jezus langskwam, die man uit Nazareth, die zo gewoon was, dat hij bijzonder was, die de mensen nam zoals ze waren. Die wilde hij wel eens zien. Maar wat moet je als je zo klein van stuk bent als Zacheüs? Dan kun je altijd nog de boom in…en dat is precies, wat hij doet.

Hij wilde ongezien en een beetje op afstand iets van Jezus opvangen.

Vandaag is het ‘kerkproeverij’ en dat lijkt er ook een beetje op. Mensen kunnen vandaag onopvallend en zonder dat ze meteen aan hun jasje getrokken worden, proeven, de sfeer proeven. Smaakt het verhaal van het Evangelie naar méér of is het iets, waar je al gauw de buik van vol hebt?

Laat het a.u.b. weten, want misschien moet de receptuur wat aangepast worden. Ik weet niet of u wel eens kijkt naar ‘Heel Holland bakt’? Daar zijn amateurbakkers en -baksters druk bezig om iets lekkers te bakken, maar het mislukt ook wel eens: het baksel is verbrand of klef of het ziet er niet uit of het smaakt nergens naar. Misschien is dat met de kerk ook wel zo. Zij doet wel haar uiterste best om met iets goeds voor de dag te komen, maar misschien vindt u het toch wat teleurstellend, …de kerk bakt er eigenlijk niks van?!

Hoe dan ook, Zacheüs is eigenlijk ook zo’n ‘proever’ en hij zat al wat te wikken en te wegen, te menen en te beoordelen. Maar opeens wordt alles anders.

Als daar Iemand langs komt, die hem ziet. Naar hem op-ziet, omhoog kijkt – niet op hem neerkijkt – hem a.h.w. tegen de blauwe hemel ziet afgetekend, hem ziet als mens, niet als  ‘Zak’ de zakkenvuller, maar als ‘Zacheüs’, de mens.

Kom maar tevoorschijn, Mens, je hoeft je niet te verstoppen, ik weet allang wie je bent: Kind van God!

Zoiets moet Zacheüs hebben opgevangen uit de blik en de stem van Jezus, die tegen hem zegt: Kom maar naar beneden, ik heb jou allang gezien en ik wil vandaag bij jou op visite komen. Ja, daar sta ik op. Dat wil ik graag. Dat moet gewoon!

Zacheüs klautert naar beneden – z’n tas met belangrijke papieren blijft aan een tak hangen – laat maar hangen, zei ‘ie nog bijna onverstaanbaar – en gastvrij nodigt hij Jezus in zijn huis. De mensen spraken er schande van…wie gaat nu bij zo’n collaborateur op de koffie en misschien zelfs wel overnachten? Jezus trapt op de ziel van alle rechtge-aarde inwoners van Jericho. Hij lijkt wel gek.

Dat klopt. Jezus en de volgelingen van Jezus zijn een beetje gek of ze worden in ieder geval voor gek versleten. Zij doen ongehoorde en onverwachte dingen. Niet normaal wat Jezus hier doet. Hij stapt met uitgestoken hand de villa van Zacheüs binnen…en misschien zouden we verwachten, dat hij nu een preek gaat afsteken tegen Zacheüs, zo in de trant van: jij bent toch wel een enorme ‘zak’, Zak-cheüs – zo word je door iedereen genoemd, terecht, en dat weet je toch wel, neem ik aan? en weet je wel, wat je de mensen aandoet en denk je nou echt, dat je zo in de hemel komt?

Nee, helemaal niet. Het enige wat Jezus doet is hem omhelzen. Ik zag ergens een fraai schilderij, waar Jezus de kleine Zacheüs, die niet verder komt dan zijn middel, omhelst (ik zal vanmiddag beide afbeeldingen, waarover ik het vanmorgen heb gehad, op mijn website zetten).

Het is deze omhelzing, dit gezien en bemind worden, dat Zacheüs raakt en verandert. Hij laat iemand snel zijn tas met paperassen uit de boom halen en hij pakt een rijtje ordners met vorderingen uit zijn kast en hij begint ze stuk voor stuk door midden te scheuren of de bedragen, die hij te goed heeft door te krassen. Zacheüs is helemaal blij. Hij is een ander mens geworden. Al dat geld, dat hij opgepot heeft zal hem een worst zijn – hij heeft ineens doorzien, dat hij mensen benadeeld heeft en nu wil hij hun weldoen. Hij wil het allemaal goed maken, ook al kost het hem een vermogen en ook al zullen de Romeinse autoriteiten nooit meer zaken met hem doen.

Maar het interesseert hem allemaal geen lor meer. Dat zo’n vreemde, onverwachte en ook grappige en komische ontmoeting zoveel kon teweeg brengen, dat had hij nooit kunnen denken of dromen. En toen al die kwitanties en vorderingen daar verscheurd op de grond lagen, toen hebben ze daar ook allebei kostelijk om gelachen.

Ja, Zacheüs, zei Jezus toen nog, jij hoort er ook bij, je bent ook echt een kind van Abraham. Je bent gered uit de klauwen van de Mammon en nu ben je echt helemaal wie je bent.

En als mensen later aan Zacheüs vroegen, hoe dat toch zo was gekomen, dan vertelde hij altijd met een glimlach om zijn mond het verhaal van de boom en de aktentas en die vreemde ontmoeting met Jezus, die hem gezien had en onverwacht was hij opnieuw geboren en getogen. Hij had de liefde van God geproefd en dat had hem veranderd.